Δευτέρα 6 Μαΐου 2013

Οι καθολικές αρχές της Πρακτικής Φιλοσοφίας κατά τον Αθανάσιο Ψαλίδα

Ο Αθανάσιος Π. Ψαλίδας (Ιωάννινα 1767- Λευκάδα 1829)ευλόγως συγκαταλέγεται στους σημαντικότερους εκπροσώπους του ώριμου Νεοελληνικού Διαφωτισμού, καθόσον με τη διδασκαλική δράση, το συγγραφικό έργο και τη γενικότερη πνευματική του παρουσία υποστήριξε την ανανέωση της παιδείας,κυρίως-αλλά όχι μόνον- στη γενέτειρά του,ενώ συγχρόνως με τη φιλοσοφική καιδιδακτι κή δραστηριότητά του συνέβαλε στην πληρέστερη διερεύνηση των φιλοσοφικών προβλημάτων, τα οποία αφενός αφορούσαν στην ευρύτερη θεματική του φιλοσοφείν και αφετέρου σχετίζονταν αμεσότερα με την εκπαδευτική πράξη.Ειδικότερα δε,η εντρύ- φησή του στην Πρακτική Φιλοσοφία συνιστά,εκ των πραγμάτων, αξιοσημείωτη συμβολή στην ανάπτυξη της νεοελληνικής φιλοσοφι- κής σκέψης δεδομένου ότι τα πρωτότυπα έργα νεοελλήνων φιλοσόφων αναφορικά προς το προκείμενο επιστητό παραμένουν ακόμη και μέχρι σήμερα ευάριθμα, καθώς τα περισσότερα σχετικώς συγγράμματα έχουν εγχειριδιακή μορφή και υπηρετούν, κατά κύριο λόγο, της ανάγκες της διδασκαλίας της Ηθικής στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης.Από μία άλλη, ορισμένως, οπτική,η ενα σχόληση του Ψαλίδα με την Ηθική Φιλοσοφία αποκτά εξαιρετική σημασία, καθώς εντάσσεται στην αποκρυσταλλωμένη προοπτική του σύμφωνα με την οποία το Γένος για να σπάσει τα δεσμά της μακραίωνης αιχμαλωσίας του πρέπει πρώτα μορφωθεί, να αποκτήσει περισσότερα πνευματικά εφόδια και εκπαιδευτικά αγαθά.Συγκεκριμένα, και με δική του εν πολλοίς διατύπωση,το <<δυστυχές>> γένος, για να ελευθερωθεί από τη βάρβαρη δουλεία,πρέπει να φωτιστεί από διάφορες και πολλές επιστήμες και <<φωτισθέν>> να φωτίσει και τους ευρισκόμενους στο σκοτάδι, οι οποίοι φωτισθέντες να κατευθύνονται προς την απόλαυση εκείνου του τέλους, προς το οποίο προτρέπονται από την ίδια τη φύση τους, δηλαδή προς την ευδαιμονία. Την έννοια της ευδαιμονίας ο Ψαλίδας, ως γνωστόν, την πραγματεύτηκε διεξοδικά στο έργο του Αληθής Ευδαιμονία, όπου με αφετηρία τη θεμελιώδη παραδοχή ότι για κάθε ενέργειά μας απαιτείται κατ' ανάγκην μία αρχή βέβαιη ασάλευτη και απαλλαγμένη από κάθε αμφιβολία, επιχειρεί να τεκμηριώσει επαγωγικά και να εμπεδώσει φιλοσοφικά την εδραία πεποίθησή του ότι: <<προς την του ανθρώπου φυσικήν και υπέρ φύσιν ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑΝ>> είναι αναγκαστική η ακλόνητη και αναμφίβολη γνώση τεσσάρων αρχών, οι οποίες είναι η ύπαρξη του θεού, η αθανασία της ψυχής, η μετά θάνατον αντίδοση και η ελευθερία του ανθρώπου.Όπως έχουν καταδείξει σπουδαίοι Έλληνες αλλά και ξένοι ερευνητές, οι οποίοι έχουν ανασυγκροτήσει, καθένας από τη σκοπιά του, πολλές πτυχές της φιλοσοφικής σκέψης του Ψαλίδα, το έργο Αληθής Ευδαιμονία,αποτελεί μία πολυσύνθετη και πολυεδρική νοημα τικώς ηθική πραγματεία,ενώ παράλληλα συνδηλώνει τον χαρισματικό και πεπαιδευμένο φιλοσοφικώς νου του Ιωαννίτη διδασκάλου, και υπό την έννοια αυτή προκαλεί οιονεί διαρκώς και εντόνως το ερευνητικό ενδιαφέρον. Παρά ταύτα όμως η δική μου ανάρτηση δεν αφορά στη διερεύνηση των τεσσάρων αυτών αρχών, αλλά εστιάζεται στην ερμηνευτική ανασύσταση του φιλοσοφικού στοχασμού του Ψαλίδα αναφορικώς προς τις αρχές της Πρακτικής Φιλοσοφίας,όπως τις ανέλυσε στο έργο του Πρακτικής Φιλοσοφίας Εισαγωγή Το Δίκαιον της Φύσεως Ηθικήν και Πολιτικήν περιέχουσα.Το έργο αυτό παραμένει στο μεγαλύτερο μέρος του ανέκδοτο,αφού από τις 203 παραγράφους που το απαρτίζουν,έχουν εκδοθεί μόνον οι 40 παράγραφοι από μένα στο περιοδικό Τα νέα του Κ.Ε.ΝΕ.Φ.(τχ.7 Άνοιξη 2001),υπό τηνεποπτεία του καθηγητή φιλοσοφίας Νίκου Κ. Ψημμένου. (Έχοντας ήδη μεταγράψει και τις υπόλοιπες παραγράφους της πραγματείας του Ψαλίδα διερευνώ τη δυνατότητα δημοσίευσης)

Δευτέρα 11 Απριλίου 2011